ทางเลือกทางการศึกษา

หลายท่านคงคุ้นเคยกับคำว่า "การศึกษาทางเลือก มากกว่า "ทางเลือกทางการศึกษา" ที่ผมยกมาเป็นชื่อข้อเขียนชิ้นนี้ ได้ยิน ได้เห็นแล้ว รู้สึกโดน Emotional Active ดี เป็นข้อความใกล้เคียงที่พี่ชัช "ชัชวาลย์ ทองดีเลิศ"ใช้เป็นชื่อหนังสือ "ทางเลือกในการศึกษา"ซึ่งตีพิมพ์และจัดจำหน่ายโดย มูลนิธิสืบสานล้านนา สมาคมสภาการศึกษาทางเลือกไทย กลางปี 2560

ทำไมต้องเลือก

หลายครั้งและบ่อยครั้งที่มีนักศึกษาถามผมว่า เป้าหมายทางการศึกษาคืออะไร สิ่งหนึ่งที่วาบเข้ามาในความคิดทันทีคือเนื้อเพลงท่อนหนึ่งที่ว่า "..ชีวิตคือการศึกษา การศึกษาหาใช่ชีวิตเรา " ชื่อเพลงคือ "ความหวัง" ของกลุ่มพลังเพลง ซึ่งเป็นวงเพื่อชีวิตของนิสิตนักศึกษาที่โด่งดังมากในยุคประชาธิปไตยเบ่งบาน

การศึกษาที่มีเป้าหมายเพื่อการพัฒนาความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ทั้งร่างกาย สติปัญญา จิตใจ นั้น สิ่งสำคัญที่เราจะบรรลุเป้าหมายเหล่านี้ได้ อยู่ที่การจัดกระบวนการเรียนรู้ พัฒนาผู้เรียนได้เต็มศักยภาพตามธรรมชาติที่แต่ละคนมีอยู่ ซึ่งมีความแตกต่าง หลากหลาย ทำอย่างไรให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้อย่างมีความสุข เรียนรู้อย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต และสามารถนำความรู้ไปใช้ในการพัฒนาชีวิต ชุมชน สังคม ได้อย่างเหมาะสม

แต่การศึกษาในระบบ ซึ่งเป็นการศึกษากระแสหลัก มีเป้าหมายอยู่ที่การสร้างคนเพื่อป้อนตลาดแรงงาน มีกระบวนการจัดการเรียนรู้ที่เน้นความจำ วัดผลกันที่การสอบแข่งขันผลสัมฤทธิ์ทางวิชาการเป็นหลัก ภายใต้หลักสูตรแกนกลางแบบเดียวกัน ภายใต้มาตรฐานและการวัดประเมินผลแบบเดียวกันทั้งประเทศ

การศึกษาดังกล่าว กำลังส่งผลให้คุณภาพการศึกษาของชาติตกอยู่ในวังวนเดิม แม้แต่ระบบการประเมินและรับรองคุณภาพการศึกษาก็ไม่สามารถฉุดรั้งให้ขึ้นจากหล่มวังวนได้ จนไม่อาจกล่าวได้เต็มปากเต็มคำว่า เราสามารถจัดการศึกษาให้ผู้เรียน "เก่ง ดี มีความสุข"

การจะออกจากวังวนทางการศึกษาได้นั้น ต้องปรับวิธีการจัดการเรียนรู้ให้เข้าถึงธรรมชาติของการเรียนรู้ของมนุษย์ที่แท้จริง ต้องยอมรับและเข้าใจว่า มนุษย์ทุกคนมีศักยภาพตามธรรมชาติที่แตกต่าง มีความรักความชอบ ความถนัดที่แตกต่างหลากหลาย

ดังนั้น การศึกษาที่มุ่งพัฒนาความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ทั้งร่างกาย จิตใจ และสติปัญญานั้น จึงควรเริ่มต้นจากการค้นพบตัวเองว่า มีความรัก ความชอบ มีศักยภาพที่อยู่ในตัวตน ความถนัดในด้านใด และมีการจัดการศึกษาที่หลากหลาย ให้ผู้เรียนแต่ละคนได้เลือกการเรียนรู้ ที่สอดคล้องและเหมาะสมกับตนเอง อันจะนำไปสู่สังคมแห่งการเรียนรู้ ที่จะสร้างสังคมอุดมปัญญา เพื่อนำพาประเทศให้รอดพ้นวิกฤติต่างๆได้